Στοίχημα η βελτίωση του νομοσχεδίου για τα ΑΕΙ

Παρουσιάστηκε σήμερα στο Υπουργικό Συμβούλιο από την Υπ. Παιδείας Άννα Διαμαντοπούλου η "Εθνική Στρατηγική για την Ανώτατη Εκπαίδευση".
Ουσιαστικά δεν άλλαξε κάτι από αυτά που ξέραμε. Μόνη ίσως διαφοροποίηση το δικαίωμα που θα έχει η Σύγκλητος για βέτο όσον αφορά στο πρόσωπο του Πρύτανη, κάτι το οποίο δεν είχε ακουστεί τις προηγούμενες ημέρες.


Είναι σαφές οτι το "χοντρό παιχνίδι" και οι διαπραγματεύσεις που θα γίνουν μέχρι την τελική κατάθεση του νομοσχεδίου που αναμένεται μέσα στον Αύγουστο, θα αφορούν κυρίως στο διοικητικό part. Το νομοσχέδιο αλλάζει τόσα δεδομένα σε τόσους τομείς, που η Πανεπιστημιακή κοινότητα δεν ξέρει ποιο κεκτημένο της να πρωτοπροστατεύσει. Ως πεδίο μάχης έχει επιλεγεί λοιπόν, λανθασμένα κατά την άποψή μου, το Συμβούλιο Διοίκησης. Και λέω λανθασμένα διότι η έντονη αντίδραση έχει εκθέσει ανεπανόρθωτα στα μάτια της κοινής γνώμης  Πρυτάνεις, Πανεπιστημιακούς και παρατάξεις.


Το Συμβούλιο είναι το τυράκι και έπεσαν όλοι στην παγίδα του. Είναι πραγματικά πολύ ενδιαφέρον το γεγονός οτι σε όποια συζήτηση έχει διεξαχθεί με τη συμμετοχή Πρυτάνεων, είναι εμφανής η προσπάθειά τους να την οδηγήσουν στο διοικητικό κομμάτι, για να μας πείσουν οτι το Συμβούλιο Διοίκησης θα είναι ένα "σκοτεινό παντοδύναμο όργανο" που θα μπορεί να κάνει ό,τι θέλει χωρίς λογοδοσία. Το γεγονός οτι τα μέλη του Συμβουλίου θα τα επιλέγει η Πανεπιστημιακή κοινότητα και δεν θα είναι διορισμένα, δεν αναφέρεται καν, προφανώς για να δοθεί η εντύπωση οτι δεν θα υπάρχει αυτοδιοίκητο, ενώ ουσιαστικά με αυτό τον τρόπο και με τη μεταβίβαση αρμοδιοτήτων στο Συμβούλιο, το αυτοδιοίκητο ενισχύεται.

Δεν έχουμε να κάνουμε με ένα τέλειο νομοσχέδιο, είναι όμως αρκετά καλό και επιδέχεται κάποιων βελτιώσεων. Αντί λοιπόν οι Πρυτάνεις και η Ακαδημαϊκή κοινότητα να το αφορίζουν στο σύνολό του, καλό θα ήταν να μην επιλέξουν για ακόμα μία φορά την αποχή, για να μπορούν στη συνέχεια να καταγγείλουν τον νόμο και να μη τον εφαρμόσουν. Απαιτείται συμμετοχή όλων των δυνάμεων και κατάθεση υπευθύνων, μη-ουτοπικών προτάσεων, γιατί μόνο έτσι μπορεί να βελτιωθεί το νομοσχέδιο, αλλιώς δίνεται λευκή επιταγή στο Υπουργείο να το εφαρμόσει ως έχει...

Για παράδειγμα έχω διαπιστώσει κάποια σημεία, ακούγοντας προσεκτικά και τους πρυτάνεις που μπορούν να βελτιωθούν χωρίς να αλλάξει η φιλοσοφία του νομοσχεδίου....

Είναι αλήθεια οτι υπάρχουν κάποια προβλήματα σε σχέση με το Συμβούλιο Διοίκησης. Για παράδειγμα, σωστά θίγεται το γεγονός οτι έτσι όπως είναι μέχρι τώρα η πρόβλεψη για την εκλογή των 7 μελών από τα μέλη ΔΕΠ του Πανεπιστημίου, η σχολή με τα περισσότερα μέλη ΔΕΠ αλλά και με τους περισσότερους φοιτητές θα έχει το προβάδισμα για την κατάληψη θέσεων στο Συμβούλιο Διοίκησης. Θα πρέπει λοιπόν να υπάρξει διευκρίνιση για το αν θα υπάρξει στάθμιση της δύναμης κάθε σχολής. Δηλαδή για παράδειγμα, η κάλπη της Ιατρικής να έχει την ίδια "δυναμική" με την κάλπη του Βιολογικού, για να μην παρατηρηθεί το φαινόμενο το Συμβούλιο να απαρτίζεται μόνο από καθηγητές Ιατρικής...
Το γεγονός όμως οτι αυτοί οι 8 θα επιλέγουν τους έταιρους 7 είναι επίσης λίγο προβληματικό και ίσως θα έπρεπε να υπάρξει και για τα 7 εξωτερικά μέλη, μία διαδικασία ανάλογη με αυτή που προβλέπεται για την εκλογή Πρύτανη. Διότι αν δεν υπάρξει τέτοια πρόβλεψη, το συμβούλιο θα είναι ουσιαστικά άμεσα ελεγχόμενο από την αρχική 8αδα. (Σχετική αναφορά έχει κάνει ο κ. Παλλήκαρης ένας από τους 3 Πρυτάνεις που δεν τάχθηκαν εναντίον του νομοσχεδίου)


Ως προς την ιδέα που υπάρχει για είσοδο σε Σχολές και όχι σε τμήματα.... Αναρωτιέμαι, έστω οτι κάτι τέτοιο γίνεται, στις Πολυτεχνικές σχολές ας πούμε είναι εφικτό και ίσως και απαραίτητο να υπάρχουν κοινά μαθήματα στο πρώτο έτος, υπάρχουν οι υποδομές έτσι ώστε να μπορέσει να "εξυπηρετηθεί" αποτελεσματικά ο μεγάλος αριθμός φοιτητών που θα εισέρχεται σε μία σχολή; Ωραία τα θεωρητικά αλλά αν ας πούμε εισέλθουν στο Μετσόβιο 2.000 άτομα, πώς θα γίνονται οι παραδόσεις; Είναι λίγο δυσλειτουργικό το μοντέλο αυτό και χρειάζεται χρόνο και σημαντικές αλλαγές στα προγράμματα σπουδών, τουτέστιν δεν είναι άμεσα εφαρμόσιμο.


Άλλη ένσταση είναι αυτή που έχει να κάνει με τα Πανεπιστημιακά συγγράμματα. Θεωρώ κανιβαλιστικό να επιβάλει κάποιος σε έναν φοιτητή να μελετήσει το σύγγραμμα μέσα από τον υπολογιστή του. Σίγουρα το να ενισχυθούν οι βιβλιοθήκες είναι μία κάποια λύση αλλά θα μπορούσε να υιοθετηθεί άλλο σύστημα. Να παραγγείλει το Υπουργείο μία τελευταία φορά όσα συγγράμματα είναι απαραίτητα για να εξυπηρετήσουν τον αριθμό των φοιτητών κάθε σχολής συν ένα 20% (τυχαία το αναφέρω) και μετά το πέρας της χρονιάς τα βιβλία να επιστρέφονται από τους φοιτητές (εντάξει βέβαια αυτό προϋποθέτει να έχουν περάσει το μάθημα...). 


Μετά λύπης μου πάντως, παρατηρώ οτι είναι ελάχιστοι εκείνοι οι Πρυτάνεις και οι Πανεπιστημιακοί που μέχρι τώρα, έχουν βγει μπροστά όχι να στηρίξουν, αλλά να πουν έναν καλό λόγο για το νομοσχέδιο και να μην το αποκηρύξουν, ή έστω να καταθέσουν την πρότασή τους. Όλοι αναγνωρίζουν την αναγκαιότητα αλλαγών, αλλά τελικά καμία αλλαγή δεν τους αρέσει γιατί δεν είναι προς την κατεύθυνση που οι ίδιοι θεωρούν σωστή.


Έπεσα ας πούμε προχθές πάνω σε μία κίνηση πανεπιστημιακών που συλλέγουν υπογραφές εναντίον του νόμου (191 προς το παρόν) και πραγματικά απογοητεύτηκα. Παραθέτω την αρχή του κειμένου:

"Τα τελευταία χρόνια, ένα κύμα «μεταρρυθμίσεων» στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και σ’ ολόκληρο τον κόσμο, υποτάσσει την Ανώτατη Εκπαίδευση στην υπηρεσία της οικονομίας και εν τέλει στη λογική της αγοράς. Η Ανώτατη Εκπαίδευση από δημόσιο αγαθό και δημόσιο δικαίωμα του πολίτη μετατρέπεται βαθμιαία σε εμπόρευμα για καταναλωτές από τα πιο εύπορα στρώματα. Η αυτοδιοίκηση των πανεπιστημίων και η αυτονομία των ακαδημαϊκών διαδικασιών καταργούνται. Οι διαδικασίες παραγωγής και απόκτησης γνώσης και οι όροι εργασίας της πανεπιστημιακής κοινότητας υπακούουν στους όρους του ιδιωτικού τομέα, από τον οποίο τα πανεπιστήμια εξαναγκάζονται να εξεύρουν πόρους.

Η Ελλάδα είναι η μόνη, ίσως, χώρα, της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπου οι απόπειρες συντεταγμένης δρομολόγησης των «μεταρρυθμίσεων» αυτών έχουν αποτύχει έως τώρα. Σημαντικούς λόγους για την αποτυχία αυτή αποτελούν η έντονη αντίθεση της ελληνικής κοινωνίας αλλά και το ελληνικό Σύνταγμα, σύμφωνα με το οποίο η Ανώτατη Εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από δημόσια, πλήρως αυτοδιοικούμενα και χρηματοδοτούμενα από το κράτος ιδρύματα."

Ναι σωστά καταλάβατε... Κάποιοι εκ των Πανεπιστημιακών μας, νομίζουν οτι τα Ελληνικά Πανεπιστήμια είναι ουσιαστικά τα γαλάτικα χωριά που αντιστέκονται στη λαίλαπα του καπιταλισμού και στην εμπορευματοποίηση της εκπαίδευσης. Αυτή η δαιμονοποίηση των μεταρρυθμίσεων, της εξειδίκευσης και της ιδιωτικής συμμετοχής, έχει στοιχίσει όχι μόνο στο Ελληνικό Πανεπιστήμιο, αλλά και στην Ελληνική κοινωνία γενικότερα.

Το συγκεκριμένο νομοσχέδιο επιδιώκει να κάνει το Ελληνικό Πανεπιστήμιο λιγότερο φοβικό και εσωστρεφές και πιο ελκυστικό ειδικά προς τους ξένους φοιτητές.
Τα Ελληνικά Πανεπιστήμια δεν έχουν κακή φήμη, απλά δεν έχουν φήμη. Επίσης τα Ελληνικά Πανεπιστήμια δεν είναι ένα μαύρο χάλι όπως παρουσιάζονται από ορισμένους, απλά έχουν επικρατήσει κάποιες πρακτικές που αμαυρώνουν το όνομά τους.
Θεωρώ πως ένα από τα μεγάλα στοιχήματα των Πανεπιστημίων θα πρέπει να είναι η βελτίωση της κατάταξής τους στις λίστες με τα top Πανεπιστήμια. Οι θέσεις που κατέχουν τα Ελληνικά Πανεπιστήμια θεωρώ οτι δεν είναι αντιπροσωπευτικές και τα αδικούν. Αν δούμε λίγο τα κριτήρια με τα οποία συγκροτούνται οι λίστες, θα παρατηρήσουμε οτι ο αριθμός ξένων καθηγητών και φοιτητών παίζει σημαντικό ρόλο... 
Και ερωτώ, γιατί να έρθει ένας ξένος φοιτητής στην Ελλάδα; Αρχικά ο οποιοσδήποτε ψάχνει να κάνει ένα μεταπτυχιακό ή ένα διδακτορικό το πρώτο πράγμα που κάνει είναι να γράψει στο google : top universities for ... θα του βγάλει άραγε σαν αποτέλεσμα κάποιο Ελληνικό Πανεπιστήμιο; Θα υπάρξει κάποιος που θα του πει: έχει πάει ένας γνωστός μου, στο συνιστώ ανεπιφύλακτα;
Φυσικά και όχι. 


Παραπονιόμαστε για τα Ελληνικά Πανεπιστήμια για την κατάταξη, αλλά κάνουμε σαν να μη μας αφορά η εικόνα τους και η εξωστρέφειά τους. Έχουμε πραγματικά καθηγητές διαμάντια σε πολλά τμήματα και πολύ καλά εργαστήρια σε κάποια άλλα και όμως δεν το εκμεταλλευόμαστε, δεν το προβάλουμε. 
Κοιτάξτε τι γίνεται αυτή τη στιγμή στην Αγγλία, οι μισοί Έλληνες φοιτητές πάνε για μεταπτυχιακές σπουδές εκεί, γιατί η Αγγλία έχει μεριμνήσει για την εξωστρέφεια των Πανεπιστημίων της, είναι σε πολύ καλές θέσεις σε όλες τις λίστες και πράγματι προσελκύουν πάρα πολύ κόσμο. Σκεφτείτε μόνο να γινόντουσαν ξαφνικά τα Πανεπιστήμιά μας διεθνούς φήμης και να ήταν έστω και ένα στην πρώτη 50αδα των Πανεπιστημίων, πόσοι φοιτητές από το εξωτερικό θα ήθελαν να έρθουν στη χώρα μας για τις σπουδές τους και πόσο καλό θα έκανε αυτό και στην Οικονομία μας και στην εικόνα της χώρας μας...


Απλά θα πρέπει να καταρρεύσει άλλο ένα ταμπού... Το να κάνεις τα Πανεπιστήμιά σου ελκυστικά και ανταγωνιστικά δεν σημαίνει απαραίτητα οτι υποβαθμίζεις την παρεχόμενη ποιότητα γνώσης, ούτε οτι βγάζεις αποφοίτους απόλυτα εξειδικευμένους έτσι όπως τους ζητάει η αγορά (αν και δεν καταλαβαίνω γιατί κάτι τέτοιο είναι κακό).


Θεωρώ επίσης, και πέστε να με φάτε, πως αφού σπάει το ταμπού με τις έδρες που ιδρύονται με χορηγίες, ίσως θα έπρεπε να δοθεί η δυνατότητα στα Πανεπιστήμια να μπορέσουν να συνεργαστούν με ιδιώτες για τη βελτίωση των υποδομών τους (που δεν έχουν να κάνουν μόνο με την έρευνα) με την παραχώρηση της εκμετάλλευσης πχ κυλικείων... Μου φιάχνεις το κτήριο, σου δίνω τη δυνατότητα να φιάξεις καφετέρια και εστιατόριο και να το εκμεταλλεύεσαι.... (Δεν ξέρω αν κάτι τέτοιο προβλέπεται).


Τέλος σας συνιστώ να διαβάσετε ένα κείμενο του τέως Υφυπουργού Παιδείας και κατά πολλούς εμπνευστή του νομοσχεδίου, Γιάννη Πανάρετου, που έχει να κάνει με τις διεθνείς αξιολογήσεις Πανεπιστημίων εδώ. Το βρήκα καταταπιστικότατο.


ΥΓ: Πάντως ένα τέτοιο νομοσχέδιο είναι αδύνατο να προωθηθεί όταν υπάρχουν σκιές για πολύ σημαντικά ζητήματα. Το Υπουργείο Παιδείας επιμένει να μην απαντά στις συνεχείς ερωτήσεις που γίνονται για το Ινστιτούτο Νεολαίας και τις 150 προσλήψεις εκτός ΑΣΕΠ. Ένοχη σιωπή;
Update: Μπορείτε να διαβάσετε την απάντηση του Υπουργείου εδώ.