Μegaλοι Έλληνες(;) ποιητές διαβάζουν έργα τους

Ποιήτρια: Ντόρα Μπακογιάννη
Ποίημα: Για το Σκοπιανό
Ανάλυση: Τσούγδω


Το ποίημα

Δεν υπάρχει λόγος να ζούμε
Τα κόκκαλα θα σπάσουν
σα καλοκαιρινά καλάμια
Και ο μαγνήτης θα γίνει πίσσα
Μεσ' το παράλογο σχήμα
μίας άπιαστης επαφής
Έκλασα...
Από τον πολύ πόνο


Γενικά: Η Ντόρα Μπακογιάννη αποτελεί τη βασική εκπρόσωπο της Αμερικανικής νεο-ρετρό πεζογραφίας αλλά και ποίησης στη χώρα μας. Την εποχή που γράφτηκε το ποίημα η ποιήτρια ήταν ΥΠΕΞ της Ελλάδος και διαπραγματευόταν την επίλυση του Σκοπιανού. Στο ποίημα διακρίνεται έντονα το πεσιμιστικό στοιχείο, πράγμα απόλυτα φυσιολογικό αν σκεφτεί κανείς τα τεκτενόμενα κατά την περίοδο συγγραφής του ποιήματος. Η κυρία Μπακογιάννη ήταν σε ιδιαίτερα δυσμενή θέση. Κάποιος μπαγαπόντης κλεφτοκοτάς υπεξαίρεσε με δόλιο τρόπο απόρρητο διαπραγματευτικό έγγραφο από το ΥΠΕΞ και το διέρρευσε σε εφημερίδα ευρείας κυκλοφορίας. Επίσης οι κακές γλώσσες ανέφεραν ότι η κα. Μπακογιάννη ασκούσε προσωπική πολιτική. Όλα αυτά ήταν αρκετά για να τραυματίσουν μία ευαίσθητη ψυχή....

Ανάλυση: Το ποίημα είναι γραμμένο σε Ντορικό Ενδεκασύλλαβο. Είναι ένα ιδιαίτερα λιτό ποίημα με παρομοιώσεις, μεταφορές και προοικονομίες. Το ύφος είναι πεσιμιστικό και μόνο στο τέλος του ποιήματος διακρίνουμε μία λυτρωτική τάση της ποιήτριας...

Στο ποίημα μας...

-Δεν υπάρχει λόγος να ζούμε
Το ποίημα ξεκινάει πολύ απροσδόκητα. Η συγγραφέας διατυπώνει μία χιλιοειπωμένη από Έλληνες πολίτες φράση. Δεν υπάρχει λόγος να ζούμε είναι αυτό που καθημερινά φωνάζουν οι εργαζόμενοι και μη πολίτες, που είναι απηυδισμένοι από τις πολιτικές των κυβερνήσεων.
Ο στίχος αυτό έχει διχάσει τους μελετητές. Μερικοί υποστηρίζουν πως η ποιήτρια αποτυπώνει τη λαϊκή δυσαρέσκεια με τα λεγόμενά της και ταυτίζεται με το λαό. Άλλοι αναλυτές έχουν διατυπώσει την άποψη ότι με τον στίχο αυτό κάνει μία μικρή ομολογία "έτσι όπως τα κάναμε, δεν υπάρχει λόγος να ζούμε".

-Τα κόκκαλα θα σπάσουν, σαν καλοκαιρινά καλάμια
Πολλοί υποστηρίζουν ότι στο σημείο αυτό υπολανθάνει ένας έντονος αλυτρωτισμός. Τα κόκκαλα θα σπάσουν φαίνεται να προαναγγέλει με σιγουριά η ποιήτρια, αλλά δεν αναφέρεται στο λόγο για τον οποίο θα σπάσουν τα κόκκαλα. Εντούτοις υπάρχει ένας ύποπτος, όπως χαρακτηρίζεται, χρονικός προσδιορισμός. Τα καλοκαιρινά καλάμια όπως υποστηρίζεται, αποτελούν ουσιαστικά μία προοικονομία πως τους θερινούς μήνες κάτι θα συμβεί που θα προκαλέσει σπάσιμο κοκκάλων μεταφορικά ή κυριολεκτικά. Μόνο υποθέσεις μπορώ να κάνω, λαμβάνοντας υπόψιν πάντα το κλίμα αναβρασμού που επικρατεί στα Βαλκάνια και την επερχόμενη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ.

-Και ο μαγνήτης θα γίνει πίσσα.
Στο σημείο αυτό η ποιήτρια αναφέρεται σαφώς στις διμερείς σχέσεις.. Ενώ υπήρχε μία αγαστή συνεργασία με τα Σκόπια πέραν της απλής γειτνιάσεως (εκατοντάδες ελληνικές επιχειρήσεις έχουν την έδρα τους εκεί, εμείς εισάγουμε ρεύμα), δηλαδή είμαστε πολύ κοντά σα να μας ενώνει μαγνήτης, τώρα αυτή η σχέση απειλεί να μετατραπεί σε μαύρη πίσσα.

-Μεσ' το παράλογο σχήμα μίας άπιαστης επαφής
Ο στίχος αυτός έχει άμεση σύνδεση με τον αμέσως προηγούμενο. Ο μαγνήτης έγινε πίσσα και η πίσσα άπιαστη επαφή που αγγίζει τα όρια του παράλογου. Είναι σαφές το μήνυμα που περνάει η ποιήτρια ότι δηλαδή οι διμερείς σχέσεις έχουν φτάσει στο σημείο 0.

-Έκλασα, από τον πολύ πόνο.
Εδώ, σε αυτον τον στίχο βρίσκεται το ζουμί του ποιήματος. Το ρήμα έκλασα η Μπακογιάννη το συνδέει με τον πόνο. Πολλοί μελετητές έχουν επισημάνει το παράδοξο της "ομολογίας" αυτής. Τα αέρια συνδέονται με ανακούφιση και όχι με πόνο, παρατηρούν. Μπορούμε να συμπεράνουμε λοιπόν ότι οι τελικές εξελίξεις έχουν ανακουφίσει την ταλαιπωρημένη ποιήτρια, η οποία ναι μεν πονάει (;) αλλά από ότι φαίνεται εν μέρει ικανοποιείται. Από το δεν αξίζει να ζούμε λοιπόν, φτάσαμε σε μία τελική λύτρωση της ποιήτριας. Υπάρχουν βέβαια και μερικοί μελετητές οι οποίοι όντας καχύποπτοι αναφέρουν πως το έκλασα έχει άμεση σχέση με το "σας έχω χεσμένους". Οι τελευταίοι υποστηρίζουν ότι το ποίημα αναφέρεται στους απλούς πολίτες και στο τέλος η κυρία Μπακογιάννη αποκαλύπτει πώς αισθάνεται για τις εξελίξεις και προσπαθεί να σκεπάσει την αδιαφορία της με το φράση "από τον πολύ πόνο" που ακολουθεί σε διαφορετικό στίχο και έπειτα από παυση (...), όπως επισημαίνουν.

Tweet